Олон тооны хувирал
Энэ бүлэгт олон тоон дээрх нэр үгсийн тийн ялгалын хувирлыг тус тус үзнэ.***Нэрлэхийн тийн ялгал
Эр болон эм үг нь
- олон тоон дээр -ы төгсгөлийг авна.
- г, к, х, ж, ч, ш, щ - гийгүүлэгчийн ард -и төгсгөл авна.
- -а төгсгөл авна.
- -е - ээр төгссөн бол -я төгсгөл авна.
Эр болон эм үг
-ы : стол - столы,
-и : музей - музей, календарь - календари, этаж - этажи, внук - внуки(ач), врач - врачи(эмч)
Эм үг
-ы : газета - газеты
-и : студентка - студентки, подруга - подруги, песня - песни, ночь - ночи
Саармаг үг :
-а : окно - окна, слово - слова
-я : поле - поля(зүлэг), упражение - упражения(дасгал ажил)
!Зарим эр үг олон тоон дээр -а/я төгсгөл авдаг.
дом - дома, лес - леса, город - города, профессор - профессора,
учитель - учителя, паспорт - паспорта, голос - голоса
!Зарим эр болон саармаг үгс олон тоон дээр -ья төгсгөл авдаг .
сын - сыновья, брат - братья, друг - друзья
стул - стулья, дерево - деревья
!Зарим үгсийн олон тооны хэлбэр нь уг үгнээсээ огт өөр байдаг .
человек - люди, ребёнок - дети
!Тоологддоггүй нэр үгс(олон тоогоор хувирдаггүй үгс)
время, вода, молоко, мясо, любовь, дружба
!Зөвхөн олон тоон дээр байдаг үгс
часы, очки, деньги, брюки, каникулы
!Олон тоо болон тийн ялгалаар огт хувирдаггүй үгс
кино, пальто, хобби, меню, интервью, такси, кафе,
радио, евро, пианино, метро, кофе
*** Харьяалахын тийн ялгал
Эр үг :
- Үндсэн гийгүүлэгчээр төгссөн бол -ов төгсгөл авна.
- -ц-ээр төгссөн үг нь өргөлт нь төгсгөлдөө байвал -ов, үндсэндээ байвал -ев төгсгөл авна.
- -й төгссөн үг нь -ев төгсгөл авна.
- -ж,-ч,-ш,-щ-ээр төгссөн эр үг нь -ей төгсгөл авна.
- -ь-ээр төгссөн эр үг -ей төгсгөл авна.
- билет - билетов, дипломат - дипломатов
- конец - концов,, месяц - месяцев, иностранец - иностранцев
- герой - героев, музей - музеев
- карандаш - карандашей, врач - врачей
- -а - аар төгссөн эм үгийн -а-г нь хасч бичнэ.
- -а - г хасч бичихэд сүүлийн гийгүүлэгч эгшиггүйдвэл сүүлийн хоёр гийгүүлэгчийн дунд -о жийрэглэнэ.
- -энэ үед сүүлийн 2 гийгүүлэгчийн урд талын гийгүүлэгч ж,ч,ш,щ бөгөөд үгийн үндсэндээ өргөлттэй бол -е-г жийрэглэнэ.
- -я - аар төгссөн эм үгийн -я-г нь хасч бичнэ.
-энэ үед сүүлийн гийгүүлэгчийн ард -ь бичих тохиолдол байдаг.
- -ья төгссөн эм үг -ей төгсгөл авна.
- -ь-ээр төгссөн эм үг -ей төгсгөл авна.
- Зарим дүрмийн бус хувирдаг эм үгс
- газеты - газет, женщины - женщин, страница - страниц, фирма - фирм
- сумка - сумок, студентка - студенток
- ложка - ложек, точка - точек
- песня - песен
- деревня - деревень, неделя - недель
- семья - семей
- мать - матерей, дочь - дочерей
- гийгүүлэгч + о төгсгөлтэй бол -о - г хасна
- -о - г хасч бичихэд сүүлийн гийгүүлэгч эгшиггүйдвэл сүүлийн хоёр гийгүүлэгчийн дунд -о жийрэглэнэ
- гийгүүлэгч + е төгсгөлтэй бол -ей төгсгөл авна
- -ие - ээр төгссөн бол -ий төгсгөл авна
Жишээ :
- окно - окон
- поле - полей
- здание - зданий, общежитие - общежитий
*** Өгөх орших
Эр үг : билеты - билетам, дипломаты - дипломатам
Эм үг : газеты - газетам, женщины - женщинам
Саармаг үг : окна - окнам
*** Заах
Эр үг болон эм үг :
- Идэвхгүй зүйлс нь хувирахгүй.
- Хүн, амьтан гэж мэт идэвхтэй зүйлс нь харьяалахын тийн ялгалтай адил хувирна.
Жишээ :
- Эр үг : билеты - билеты дипломаты - дипломатов
- Эм үг : газеты - газеты, женщины - женщин
- Саармаг үг : окно - окна
*** Үйлдэх
Эр үг : билеты - билетами, дипломаты - дипломатами
Эм үг : газеты - газетами, женщины - женщинами
Саармаг үг : окна - окнами
*** Угтварт
Олон тоон дээрх угтварт тийн ялгалын төгсгөл нь -ах,-ях хоёр юм.
- Олон тооны төгсгөл нь -ы бол -ах төгсгөл авна.
- Олон тооны төгсгөл нь -и бол -ях төгсгөл авна.
- Сүүлийн гийгүүлэгч нь г,к,х,ж,ч,ш,щ,ц - н бол -ах төгсгөл авна
- Олон тооны төгсгөл нь -я юмуу -ья байдаг эр болон саармаг үгс нь -ях төгсгөл авна.
- Эр үг : билеты - билетах, дипломаты - дипломатах, врач - врачах, брат - братьях, друг - друзьяах, сын - сыновьях
- Эм үг : газеты - газетах, женщины - женщинах, улица - улицах
- Саармаг үг : окна - окнах, поле - полях, дерево - деревьях