Орос хэлний хичээл - Үйлдэхийн тийн ялгал

Үйлдэхийн тийн ялгал

Энэ бүлэгт үйлдэхийн тийн ялгалын

Нэр үгийн хувирал
Төлөөний үгийн хувирал
Тэмдэг нэрийн хувирал
Хамт хэрэглэгддэг угтварууд
Хамт хэрэглэгддэг үйл үгсийн тухай тус тус үзэх болно.

 

*** Нэр үг

Үйлдэхийн тийн ялгалаар хувирсан үг нь өгүүлбэрт дангаараа орохдоо шууд бус тусагдахууны үүрэг гүйцэтгэж, -кем/хэнээр? -чем/юугаар? гэсэн асуултад хариулагдана.

Эр үг нь

• гийгүүлэгчээр төгссөн бол төгсгөл нь -ом болж хувирна.
• й болон ь-ээр төгссөн бол төгсгөл нь -ем/-ём болж хувирна.

Саармаг үг нь

• о-оор төгссөн бол төгсгөл нь -ом болж хувирна.
• е-ээр төгссөн бол төгсгөл нь -ем/ём болж хувирна.
• мя-аар төгссөн бол төгсгөл нь -менем болж хувирна.

Эм үг нь

• а-аар төгссөн бол төгсгөл нь -ой болж хувирна.
• я-аар төгссөн бол төгсгөл нь -ей/ёй болж хувирна.
• ь-аар төгссөн бол төгсгөл нь ью болж хувирна.

 

Жишээ нь:

Эр үг :

  Антон - Антоном, брат - братом

  музей - музеем, Сергей - Сергеем

  писатель - писателем словарь - словарём, рубль - рублём

Саармаг үг :

  утро - утром, молоко - молоком

  здание - зданием, солнце - солнцем

  имя - именем, время - временем

Эм үг :

  Анна - Анной, зима - зимой

  Мария - Марией, семьяа - семьёи

  ночь - ночью, любовь - любовью

!Дүрмийн бус худирдаг үгс: мать - матерью, дочь - дочерью

 

***Төлөөний үгс

Я - мной                                Мы - нами

Ты - тобой                             Вы - вами

Он/она - им/ей                      Они - ими

 

***Тэмдэг нэр

Үйлдэхийн тийн ялгалаар хувирсан нэр үгийг тодотгож буй тэмдэг нэр нь дараах байдлаар хувирна. Тодотгож буй үг нь

Эр үг юмуу саармаг үг бол

   -ый төгсгөлтэй үг нь -ым

   -ий/ой төгсгөлтэй үг нь -им

Эм үг бол

  -ый/ой төгсгөлтэй үг нь -ой

  -ий төгсгөлтэй үг нь -ей

Олон тоон дээрх үг бол

   -ый төгсгөлтэй үг нь -ыми

   -ий/ой төгсгөлтэй үг нь -ими

тус тус хувирна.

Жишээ нь:

Эр үг болон саармаг үг : новым, зимним, дорогим

Эм үг : новой, зимней, дорогой
Олон тоон дээрх үг : новыми, зимними, дорогими

 

***Угтвар

с + кем/чем - хэнтэй/юутай
! мной-той хамт хэрэглэхдээ со мной болно.

   Мы с братом играем в теннис.

   Я пью кофе с сахаром.
   Я пила чай с новым школьником.
   Сейчас её дети играют в футбол с друзьями.
   Мы с Анной часто вместе делаем домашнее задание.

над + чем - дээр

   Картина висит над столом.

под + чем - доор

   Кошка спит под столом.

перед + чем - урд

за + чем - ард

   Дети иргают перед/за домом.

между + чем - дунд 

  Дом находится между аптекой и банком.

 

*** Үйл үг

быть чем - юу болох

    Я буду президентом. - Би ерөнхийлөгч болно.

владеть чем - эзэмших,

заниматься чем - юугаар хичээллэх

    Мы занимаемся спортом. - Бид спортоор хичээллэдэг.

интересоваться чем - юуг сонирхох

пользоваться - эмчлүүлэх

поздравлять с чем - юуны мэнд/баяр хүргэх

   Поздравляю вас с днём рождения - Танд төрсөн өдрийн мэнд хүргэе.

   С новыс годом - Шинэ жилийн мэнд

стать чем - байх

    Я хочу стать художником - Би зураач болмоор байна.

считаться чем - юугаар хүндлэгдэх, бодогдох

являться чем - юугаар танигдах

   Москва является столицей России.

 

*** Хэрэглээ

1. Бусдад үйлдэгдэх төлөвт байгаа үйл үг(монгол хэл дээрх албан ёсны хэллэгийг нь мэдэхгүй байна)-ийн жинхэнэ үйлийн эзнийг илэрхийлэхэд хэрэглэнэ. Жишээ нь :

   Стихи читаются поэтом - (Шүлэг яруу найрагчаар уншигдаж байна) Яруу найрагч шүлэг     уншиж байна.

2. Үйлийг үйлдсэн хэрэгсэлийг илэрхийлэхэд хэрэглэнэ.

   Я пишу ручкой/крандашом - Би үзгээр/харандаагаар бичиж байна.
   Она открыла дверь клучом и вошла комнату. - Тэр түлхүүрээр хаалга онгойлгон өрөөнд орж ирлээ.
   Мальчик ест кашу ложкой. - Хүү халбагаар каш ууж байна.

3. Ажил мэргэжил, чадвараа илэрхийлэхэд

   Кем вы работаете? - Та юугаар ажилладаг вэ?

   Я работаю учителем/медсестрой - Би багшаар/сувилагчаар ажилладаг. (Би багш/сувилагч)
   Мой брат работает учителем в этой школе всю жизнь.